సాయి మానస పూజ

ఆత్మ స్వరూపంలో ఉన్న ఈ విశ్వం చరాచరాలలతో బహుచక్కగా కనిపిస్తుంది. అద్దంలో కనిపించేవన్ని వాస్తవానికి అద్దంలో ఉండవు. నిద్రలో కనిపించినవి మెలుకువ రాగానే నశించిపోతాయి. జాగ్రదావస్థలోకి రాగానే స్వప్నంలో లభించిన ప్రపంచం పోతుంది. విశ్వం యొక్క స్పురణ, సత్తా మరియు ఆధిష్టానమైన, గుర్వాత్మ అగు ఈశ్వరుడు ప్రసన్నుడైనప్పుడే ఆత్మ సాక్షాత్కారం. ఆత్మ స్వరూపము సత్య స్వరూపము మరియు స్వప్రకాశకమైనది. గురువు వచనాలను బోధించే సమయం ప్రాప్తించినప్పుడు మాయమైన ఈ దృశ్యజగత్తు తత్వ జ్ఞానంతో  లయమై పోతుంది.

అందుకే మనము బాబాను ఇలా ప్రార్ధించాలి. 

బాబా నా బుద్ది ఆత్మ పరాయణ అయి నిత్యానిత్య వివేకయుక్తమై వైరాగ్యంతో ఉండేలా చేయుము తండ్రి.

నేను అవివేకిని మూఢుణ్ణి. నా బుద్ధి అజ్ఞానంతో ఎప్పుడూ దారి తప్పుతుంది. నాకు నీయందు దృడ విశ్వాసం ఉండేలా దీవించు.

నా అంతఃకరణం అద్దంలా  నిర్మలమై, అందు ఆత్మ జ్ఞానం ప్రకటమయ్యేలా చేయండి.

సద్గురుసాయీ! శరీరమే, నేను అని తలచే మా అహంభావాన్ని మీ చరణాల యందు అర్పిస్తాము. మాలో నేను అనేది లేకుండా ఇక ముందు మమ్మల్ని మీరే కాపాడాలి.

మా శరీర అభిమానాన్ని తీసుకోండి. మాకు సుఖ-దుఃఖాలు తెలియకుండా పోవాలి. మీ ఇష్ఠానుసారం  మీ సూత్రాన్ని నడిపించి మా మనసులను అరికట్టండి. లేదా మా అహంభావం కూడా మీరే అయి మా సుఖ-దుఃఖాల అనుభవాలను కూడా మీరే తీసుకోండి. మాకు దాని చింత వద్దు.

జయజయపూర్ణకామా! మాకు మీయందు ప్రేమ స్థిరపడుగాక, మంగళదామా! ఈ చంచలమైన మనస్సు మీపాదాలయందు విశ్రాంతిని తీసుకొనుగాక.

శంకరాచార్యులవారు శివ మానసపుజా స్తోత్రం ఈ జగతికి ప్రసాదంగా ఇచ్చారు. ఆయన ఈ మానసపూజను కళ్ళకు కట్టినట్లుగా చూపిస్తారు. ఆయన ఆ స్తోత్రంలో ఇలా చెప్తారు.

ఆత్మత్వం గిరిజామతిః సహచరాః ప్రాణాః శరీరం గృహం

నా ఆత్మవు నీవే, పార్వతియే శక్తి. నా పంచప్రాణాలు నీ ఆధీనాలు, ఈ శరీరమే నీకు గృహం. నా ఇంద్రియ సుఖాలే నీ పూజలో ఉపయోగించే సాధనాలు. నా నిద్రే నా సమాధి స్థితి. నేను ఎక్కడ నడచిన చుట్టు నీవే ఉంటావు. నా వాక్కు ఉన్నది నిన్ను స్తుతించదానికే, నేనేమి చేసినా అది నీ పట్ల భక్తిని వ్యక్తపరచాలి దేవా! అని చక్కగా వర్ణిస్తారు. 

ఇలానే హేమద్‌పంత్ సాయి సచ్చరితలో సాయిమానసపూజను చక్కగా వ్యక్తపరిచారు.

సాయిదేవా! మాకు ప్రేరణ కలిగించేది మీరే. మావాక్కును నడిపించేది మీరే. మీ గుణాలను గానం చేయడానికి నేనెవరిని? చేసేవారు చేయించేవారు మీరొక్కరే. మీతో సత్య సమాగం మాకు ఆగమనిగమాలు.

నిత్యం మీ చరిత్ర శ్రవణమే మాకు పారాయణం. అనుక్షణం మీ నామవర్తనే మాకు కథా కీర్తన. అదే మా నిత్యానుష్టానం, అదే మాకు తృప్తి. మీ భజన నుండి దూరం చేసే సుఖాల మాకు వద్దు. పరమార్ధంలో ఇంతకంటే అధికంగా అధఃపతనాన్ని కలిగించే ఆటంకాలు ఏవి ఉంటాయి?

ఆనందాశ్రువుల వేడి నీటితో మీ చరణాలను ప్రక్షాళనం చేస్తాను.

నిర్మలమైన ప్రేమ అనే చందనాన్ని మీ శరీరానికి పుస్తాను.

మీకు శ్రద్ధ అనే మంచి వస్త్రాన్ని కప్పుతాను.

బాహ్యోపచారపూజ కంటే ఈ అంతరంగ పూజా విధానంతో మిమ్ము ప్రసన్నులను చేసి సుఖ సంతుష్టుణ్ణి అవుతాను.

సాత్విక అష్టభావాలనే నిర్మలమైన అష్టదళాల కమలాన్ని అచంచలమైన ఏకాగ్ర మనస్సుతో పావనమైన మీ చరణాలకు సమర్పించి ఫలితాన్ని పొందుతాను.

శ్రద్ధ, భక్తి అనే బుక్కాను మీ నొసట అద్ది దృఢమైన విశ్వాసమనే మొలత్రాటిని మీ నడుముకు బంధించి, మీ పాదాంగుష్టాల  యందు నా కంఠాన్ని అర్పించి అలౌకికమైన ఆనందాన్ని అనుభవిస్తాను.

ప్రేమరత్నాలతో మిమ్ములను అలకరించి నా సర్వస్వాన్ని మీకు దిగదిడుపు దిష్టి తీస్తాను.

నా పంచప్రాణాలను వింజూమరలుగా వీస్తాను.

మీ తాపనివారణ కొరకు తన్మయత్వమనే గొడుగు పట్టుతాను.

ఈ విధంగా గంధం, అర్ఘ్యం మొదలైన అష్టోపచారాలతో సాయి మహారాజా! మా మంచికోసం మీకు స్వానందపూజ చేస్తాను.

నా మనోభీష్టాలు తీరడానికి ఎల్లప్పుడూ సాయి సమర్ధ అని స్మరిస్తాను. ఈ మంత్రం ద్వారానే పరమార్ధం సాధిస్తాను.

నిష్ఠతో కృతార్థుడను అవుతాను. 

ఓం శ్రీ సాయి రామ్ !

Sai Maanasa Puja

All objects of enjoyment relate to the elements and elementals – in fact, the entire universe is contained within the soul as a reflection of a city in a mirror. The confusion is on account of Maya which is manifested. In reality, it (Maya) has not manifested. It is forever present in the Absolute. But it is also in the world bringing all the movable and immovable objects into being. Whatever is seen in the mirror does not exist in it. Like visions seen in a dream appear very real but on waking all that is gone. When one is awakened the dream world disappears. The joy of the light of Unity appears because of the Sadguru’s significant words.

Great Soul, that is the Lord, becomes agreeably disposed, then only this realization is possible. Understand this nature of the soul to be the glow of the Self having (existential character) the nature of ‘Sat’. Then this world of the elements and elementals is the manifestation of illusion, mere sport.

That’s why we have to pray to Baba as follows:

“Please introvert my senses. Give me discrimination and the ability to identify the transient from the eternal. Grant me too the gift of asceticism”.

I am always an indiscriminating fool, obstructed by profound ignorance. My mind is always soaring on evil imagination and creates all these difficulties for me. See to it that I have an unshakable faith in my Guru’s words, which are as irrefutable as the revelations of the Vedas. Make my mind like a mirror so that it can receive Self-Knowledge.

Moreover, Sadguru Sainath, make me fully understand this knowledge, because without experience when one talks about it, it is mere prattle. Can that achieve the ultimate goal?

Therefore, Baba, with your power let me experience this knowledge myself, whereby I can easily attain liberation. Grant me these alms, I beg of you.

Consequently, O Lord SadguruSai, I offer my bodily pride to you. From now onwards take care of me as there is no self with me. Take away my bodily consciousness so that I feel neither pain nor pleasure. Control me so that I act only in accordance with your wish. Or, you become my ego yourself and take over all doer and enjoyer ship. Let me not have anxiety on that account.

Hail, hail to you the One who has fulfilled all desires. Enjoin my love at your feet. O abode of auspiciousness may this inconstant mind find complete peace at your feet.

Who else but you can speak words for our welfare, relieve us of our miseries and bring us contentment?

The great Sankaraacharya says in Shiva manasa puja Sthotram as follows;

Aatmaa tvam girijaa matih sahacharaah praanaah shariiram griham
Poojaa te vishhayopabhogarachanaa nidraa samaadhisthitih .
Sajnchaarah padayoh pradakshinavidhih stotraani sarvaa giro
Yadyatkarma karomi tattadakhilam shambho tavaaraadhanam

You are my self; Paarvatii is my reason. My five praanaas are your attendants, my body is your house, and all the pleasures of my senses are objects to use for your worship. My sleep is your state of samaadhii. Wherever I walk I am walking around you, everything I say is in praise of you, everything I do is in devotion to you, o benevolent lord!

In a similar way Hemadpant gave us Sai manasa (mental prayer) puja in beautiful words.

You are the one to kindle me. You alone are the one to provoke my speech, so who am I to sing your praises?

You are the doer who gets things done. To be always in your company is itself our study of the Scripture.

Listening to your life story daily is itself our reading of religious texts.

Chanting your name without wasting a moment is itself equivalent to doing ‘katha and kirtan’. This itself is our regular meditation and that is itself our satisfaction.

We do not wish to have such happiness which causes us to turn our backs on worship, for could there be any bigger obstacle in attaining the ultimate goal?

Let my tears of joy be the warm water to wash your feet;

Let me besmear your body with the sandal paste of pure love;

Let me cover your body with the cloth of true faith.

May this puja from my heart propitiate you better than the outward ritualistic one and endow you with pleasure and happiness.

Let us offer the eight lotuses in the form of our eight very

pure, satvik emotions and the fruit in the form of our concentrated mind.

Let us apply ‘buka’ of devotion to the forehead.

Let us tie the girdle of deep devoutness and place our neck on your toes.

Then let us enjoy the tender and wonderful celebration.

Adorning him with the jewels of our love, let us wholeheartedly ward off the evil eye4. Make a ‘chamar’ with our five ‘pranas’ and wave it before you to ward off the heat.

After concluding such blissful worship, let us do the eightfold obeisance, offer fragrance and oblations of water.

In this manner, we shall worship you, Sairaja, for our own welfare.

We remember and always chant ‘Sai Samartha’ to attain the desired object; and with the same mantra also attain the ultimate goal and gratify our faith in you”.

OM SRI SAI RAM!

నవవిధభక్తి

మనము ఎన్నో పుస్తకాలను చదువుతాము. పాటలను వింటాము. ఇట్లా మనసుకు ఆనందమైనటువంటివి మనము అనుభవిస్తాము. కాని వీటిల్లో కొన్ని మాత్రమే మన హృదయానికి హత్తుకుని పోతాయి. కాని భక్తిలో కలిగేటువంటి పారవశ్యం అసాధారణమైనది. ఆ పారవశ్యంలో మునిగితే కాని దాని ఆనందము తెలియదు. ఇది నోటితో  చెప్పేది కాదు. మనందరికి భక్తి ఉండవచ్చు కాని మనము ఆ పారవశ్యాన్ని పూర్తిగా అనుభవిస్తున్నామా లేదా?

అటువంటి స్థితికి చేరాలంటే ఏం చేయాలి? ఏది దారి? బాబా మనకు ఒక చక్కటి మార్గం చూపించారు. అదే నవవిధ భక్తి మార్గము.

ఒకసారి అనంతరావు పాటంకర్, సాయి దర్శనానికై వచ్చి ఈ విధంగా మొరపెట్టుకున్నాడు. బాబా నేను చాలా పుస్తకాలు చదివాను, విన్నాను. ఉపనిషత్తులు వాటి బాష్యాలు, మన పవిత్రగ్రంధాలు ఇలా చాలా పఠించడం జరిగింది. కాని మనస్సులో ఏదో వ్యాకులత. నేను చదివినదంతా వృధా అనిపిస్తుంది. నేర్చుకున్న దానికి అర్ధం లేకుండా పోయింది. ఈ జపతపాదులు ఎందుకు? ఇవి మనశ్శాంతిని ఇవ్వలేదు. ఈ పరమాత్మ అనుభూతి పొందని ఈ సాధనలన్నీ వ్యర్ధమేనా? నీ పాద పద్మాలే నాకు గతి, నన్ను ఉద్ధరించు మహారాజా అని దీనంగా అడగడం జరిగింది.

అప్పుడు బాబా ఒక కధ చెప్పడం జరిగింది. ఒక వర్తకుడు తొమ్మిది లద్దెలను తన పంచె కొంగులో సేకరించెను. ఇట్లు అతడు తన మనస్సును కేంద్రీకరించ కల్గెను అని చెప్పారు. దాని యొక్క అర్ధం తెలియక పాటంకరు, దాదా కేల్కురుని అడగటం జరిగింది. వీరిని అడ్డం పెట్టుకుని బాబా మనకు నవవిధభక్తిని ఇవ్వడం జరిగింది.

అవి:

1) శ్రవణం

2) కీర్తనం

3) స్మరణం

4) పాదసేవనం

5) అర్చనము

6) నమస్కారము

7) దాస్యము

8) సఖ్యము

9) ఆత్మ నివేదనము

వాటిని మూడు భాగాలుగా విభజిస్తే : 

మొదటి మూడు శ్రవణం, కీర్తనం, స్మరణం - ఇవి మన మనస్సును శుద్ది చేస్తాయి. అప్పుడు భక్తి బీజం మొలకెత్తటానికి అనువైన వాతావరణం ఏర్పడుతుంది. ఆ తరువాత పాదసేవ, అర్చనము మరియు నమస్కారము అనే మూడింటి ద్వారా ఈ బీజం పెరుగుతుంది. మనకు గురువు యొక్క అనుగ్రహం లభిస్తుంది. అప్పుడు దాన్ని దాస్యము, అంటే సేవ ద్వారా, ఆ గురువుకి భక్తి భావనతో గూడిన సఖ్యముతో ఆత్మనివేదన గావించటమే మన లక్ష్యము.

ఇప్పుడు ఆ నవవిధ భక్తులను గురించి విడివిడిగా పరిశీలిద్దాము.

1) శ్రవణము: గురువు (దేవుడు) గురించి వినడం, తెలుసుకోవటం, ఆయన గుణగణాలని, ఆయన లీలలను ఎల్లపుడూ వింటూ ఉండటం, భక్తుడి యొక్క మనస్సు ఈ శ్రవణము ద్వారా తన్మయత్వం చెందుతుంది. ఒక స్థితిలో ఈ భక్తుడు తన కలల్లో కూడా దేవుడ్నే గుర్తు చేసుకుంటాడు. కాని ఈ శ్రవణము మనకి (మన మనస్సుకి) వంట బట్టాలి అంటే సత్సంగము కావాలి. మనకి గురువుల సాంగత్యము కావాలి. పాజిటివ్ ఎనర్జీ ఉన్నచోట, బాబా సచ్చరితతో, హారతులతో ముక్తిని పొందవచ్చు.

2)కీర్తనము: ఇక్కడ భక్తుడు భగవంతుని గుణగణాలను, లీలలను పాటల రూపంలోనూ, మరియు వేరే విధములుగా కీర్తిస్తుంటారు. దీనిలో వారికి ఒకరకమైన భావోద్రేకము వస్తుంది. గొంతుక పూడిపోతుంది. కంటి వెంట నీరుకారుతుంది. ఆ భక్తి సాగరంలో తేలియాడుతుంటారు. దాసగణు బాబా గురించి ఎప్పుడూ కీర్తిస్తుంటారు. మనకి తెలియని ఎందరో మహానుభావులు కీర్తనము ద్వారా ముక్తి పధంలో నడిచారు.

3) స్మరణము : అంటే ఎల్లప్పూడు భగవంతుని గూర్చి ఆలోచించడమే. మనము ఏ పని చేస్తున్నా మనసెప్పుడు ఆ గురువు మీద ఉంటంది. ఇంకా వేరే వస్తువులు ఆలోచనలోకి రావు. వాళ్ళు ఆ భగవంతుని గూర్చిన కథలో ఆయన నామాలను, ఆయన లీలలను ఎప్పుడు స్మరిస్తూ ఉంటారు. జపము చేయడము, ధ్యానము చేయడము, సత్సంగము చేయడం ఇట్లా ఏది చేసినా భగవంతుని స్మరణ అవుతుంది. బాబా ఎప్పుడూ అల్లామాలిక్ అనే స్మరణ చేస్తూ మనల్ని కూడా ఆ భగవంతుని గూర్చిన స్మరణ చేయమని చెప్పడం జరిగింది.

4) పాదసేవ : భగవంతుని పాదాలకు సేవ చేయడం, లక్ష్మీపార్వతులు ఎప్పుడూ ఈ సేవ చేస్తూ ఉంటారు. ఇక్కడ లక్ష్మీ అంటే ఏమిటి? ఆ చైతన్య స్వరూపుడైన భగవంతుని యొక్క మాయారూపమే. ఈ మాయ వల్ల బంధం ఏర్పడుతుంది. ఈ మాయ మనల్ని భ్రమింపజేస్తుంది. ఆ భగవంతుడు ఈ చర్మచక్షువులకి దర్శనం ఇవ్వడం లేదు. మనము డైరెక్టుగా భగవంతుని సేవ చెయ్యలేక పోతున్నాము అన్న బాధ ఉండవచ్చు. అందుకే ఈ దేవాలయాలు, పూజామందిరాలు, విగ్రహాలు, వీటి ద్వారా మనము ఈ సేవను చేస్తాము. 

పాదసేవా లేక పదసేవా! 

భగవంతుడు నేను అంతటా ఉన్నాను అంటే దాని అర్ధం, మనము ఎవరికి సేవ చేసినా అది పాదసేవే అవుతుంది. కాని మనకు ఆ భావన ఉండాలి. భగవంతుడి విశ్వరూపమే ఈ జగత్తు. మానవ సేవయే మాధవ సేవ. దీన్నే మనం ఇట్లా చెప్పుకోవచ్చు. ఇది పదసేవ! భగవంతుని పాదములవైపు నడిచే మార్గం ఏదైన సరే అది పాద సేవ అవుతుంది. ఆయన చూపించిన మార్గంలో నడవడం మన కర్తవ్యము.

5) అర్చన: అర్చన నవవిధ భక్తులలో చాలా ప్రధానమైనది. మనము ఒక విగ్రహానికి లేదా ఒక పటమునకు పూజా రూపంలో ఈ అర్చనను చేస్తాము. భగవంతుని పూజించటమే అర్చన. అర్చన యొక్క ముఖ్య ఉద్ధేశ్యము. భగవంతుడిని ప్రసన్నుడను చేసుకోవడమే. అర్చన వలన మన మనస్సు శుద్ధి పడుతుంది. మన అహంకారం నశించి మనలో ప్రేమభావన నిండుతుంది.

మానవ సేవ మాధవసేవగా చెప్పబడింది. ఆ భగవంతుడు విరాట్ స్వరూపుడు. అందుకే గురుసేవ, మానవ సేవ కూడ అర్చనలో భాగమే. అర్చన చేసేటప్పుడు భక్తుని యొక్క మనస్సు ఆ భగవంతుని రూపమును గుణగణాలను మరియు ఆ శక్తి యొక్క అనంతతత్వాన్ని గుర్తు చేసుకోవాలి. 

6) వందనము: మన శరీర ఉనికిని మార్చి పూర్తిగా భగవంతుని ముందు మోకరిల్లటమే వందనము. సాష్టాంగ నమస్కారం చేయడం వందనమే. భగవంతునికి మిక్కిలి శ్రద్ధతో, ఈ విశ్వమంతా ఆవరించి ఉన్న ఆ దేవుడ్ని అన్నింటిలో చూస్తూ, భక్తి భావనతో అన్ని శరీర అంగములను అర్పించి నమస్కరించటమే వందనము.

7) దాస్యము : దాస్య భక్తి అంటే, భగవంతుని పూర్తి సేవక భావనతో ప్రేమించటమే. ఆయన యొక్క భావనలను (అంటే మన  శాస్త్రాలను) గౌరవించి, ఆ వేద వాక్కులను తప్పకుండా సేవా భావముతో పాటించడం చాలా ముఖ్యము. ఒక యజమాని గురించి నిజమైన సేవకుడు ఎట్లా ఆలోచిస్తాడు, ఆ యజమానికి  సేవకుడు కావల్సినవన్ని చేయడం మనం చూస్తాము. మనము పల్లకి సేవ చేయడం, మన దేవాలయములు, పూజా మందిరములను శుభ్రం చేయడం, ఇట్లా ఏ రకమైన సేవ చేసినా  ఈ దాస్యభక్తి కిందకు వస్తుంది.

8) సఖ్య భక్తి: భగవంతుని పట్ల సఖ్యభావనతో ఉండటమే సఖ్యభక్తి. మనకు బాగా ఇష్టమైన స్నేహితులకు మనము ఏమైన చేస్తాము. మనము మన పనులన్నీ ప్రక్కన పెట్టి మన పాత స్నేహితులకు ప్రాముఖ్యత ఇస్తాము. ఇదే భావన కనుక మనము భగవంతుని పట్ల పెంపొందించుకోగల్గితే మన జన్మ సార్ధకం అవుతుంది.

9) ఆత్మ నివేదన : తనువును, మనస్సును, ఆత్మను పూర్తిగా సమర్పించటమే ఆత్మనివేదన. ఇంక మనదంటూ ఏమీ ఉండదు. అంతా భగవంతునిదే. ఆయన దయ, కృప మరియు కరుణయే సర్వస్వము. మనము భగవంతునిలో భాగమైపోతాము. ఆ భగవంతుని లీలే ఈ ప్రపంచము. ఇక ఈ ప్రపంచములో శత్రువులే లేరు. కష్టమేలేదు. భక్తుడే భక్తియై పోతాడు. అతని కర్మలన్నీ నశిస్తాయి. ప్రపంచ భావన నశించి పరమాత్మ భావన మాత్రమే మిగిలిపోతుంది. మనిషి మహాత్ముడౌతాడు. ఇది మనకి  కష్టం అనుకోవచ్చు. కాని ఒక ఉదాహరణ మనము ఇక్కడ చెప్పుకుందాము. ఈ భావన ప్రతి మనిషికి సర్వసిద్దముగా ఉంటుంది. కాని మనము ఆచరించము. ఒక వ్యక్తి పట్టుదలతో ఒక వ్యాపారం చేస్తాడు. దాన్ని రాత్రింపగళ్ళు తన మనసులో నింపుకుంటాడు. చివరికి అదే తన గుర్తింపు, స్వభావము అవుతుంది. తన పేరే ఆ బిజినెస్‌గా గుర్తించబడుతుంది. అట్లానే మనకు శ్రద్ధ ఉండి, సబూరితో అంటే ఓర్పుతో వ్యవహరిస్తే ఈ నవవిధ భక్తుల ద్వారా భగవంతుడ్ని అనుభవపూర్వకంగా తెలుసుకోవచ్చు. మనసాయి మనలందరిని ఈ బాటలో నడిపించాలని కోరుకుందాము. 

ఓం శ్రీ సాయిరాం!

Navavidha Bakthi

We read so many books and we listen to songs in our daily life. Some of these become our favorites and some of them make us forget ourselves. But what we experience in Bhakti is total bliss and it is second to none. If we immerse ourselves in this sea of devotion, the experience we feel is indescribable and words cannot describe those feelings. Mere reading is a waste of time till the meaning is not experienced, for which the blessings of a Guru, who has the knowledge of the Brahman, is required. Mere bookish knowledge is futile.  We might have bhakti, but do we experience this so called bliss and can we comprehend this?

If we have to reach this stage, what do we need to do? Baba showed an excellent path, that is Navavidha Bhakti. Baba told this through Anathrao Patankar and he did us great favor by giving this path. Of course this was mentioned in Bhagavata purana, but Baba gives us personal experience through his mercy. 

Sai is the kind of Parama Guru, who will make us experience this Navavidha Bhakti rather than just preaching us. Baba taught this on several occasions but mainly in two situations. One was with Ananthrao Patankar and another with Laxmi bai. Let’s us explore Navavidha Bhakti forms individually now.

First three Sravanam, Kirtanam and Smaranam will purify our mind. Then seed of bhakti is ready to grow. Then if we can incorporate Padasevana, Archana and Vandana seva, the seed starts growing in to a shrub. Guru will bless us and at that point we have to use Dasya and Sakya. Finally we merge in to Paramatma by Atmanivedana. This is the goal of human life.

1) Sravana:  Sravana is hearing of God's virtues, glories, sports and stories connected with His divine Name and Form. The devotee gets absorbed in the hearing of Divine stories and his mind merges in the thought of divinity; it cannot think of earthly things, the mind loses, its charm for the world. The devotee remembers God only even in dream.

One cannot attain Sravana-Bhakti without the company of the saints or wise men.

An experienced man is necessary to instruct the devotee in the right path.

The company of the wise, even for a moment, becomes the boat to cross across the ocean of Samsara.

The fort of Sadhana should be built on the foundation of Satsanga. Mere austerities are not the end of Sadhana. Satsanga illumines the devotee and removes his impurities. It is only then that subtle truths are grasped well by the devotee.

King Parikshit attained Liberation through Sravana. He heard the glories of God from Suka-Maharshi. His heart was purified. He attained the abode of Lord Vishnu in Vaikuntha. He became liberated and enjoyed supreme Bliss.

2) Kirtana:  Kirtana is singing of Lord's glories. The devotee is immersed in Divine Emotion. He loses himself in the love of God. He weeps in the middle when thinking of the glory of God. His voice becomes choked and he flies into a state of divine Bhavana. Wherever he goes he begins to sing and praise God. He requests all to join his Kirtana. He sings and dances in ecstasy. He makes others also dance. Such practices should be the outcome of a pure heart, and they should not be merely a show. God knows the inner secret of all and none can cheat Him. He becomes Sattvic and pure at heart.

3) Smaranam:  Smarana is remembrance of the Lord at all times. This is unbroken memory of the Name and Form of the Lord. The mind does not think of any object of the world, but is ever engrossed in thinking of the glories of the Lord alone.

The mind meditates on what is heard about the glories of God and His virtues, Names etc., and forgets even the body and contents itself in the remembrance of God.

Remembrance also includes hearing of stories pertaining to God at all times, talking of God, teaching to others what pertains to God, meditation on the attributes of God, etc.

Remembrance of God alone can destroy all worldly Samskaras. Remembrance of God alone can turn away the mind from sense-objects.

Lord Krishna says in the Gita: O Arjuna! He who fixing his mind on Me, constantly remembers Me, I am easily attained by that Yogi, ever united with Me. The Gita is an authority on the nine modes of Bhakti. Lord Krishna illustrates with authority that the various modes of devotion shall lead one to the Supreme.

4) Padasevanam: Padasevana is serving the Lord's feet. We see Lakshmi serving Lord Narayana’s feet. No mortal being has got the fortune to practice this method of Bhakti for the Lord is not visible to the physical eyes. So what we can do is serve God’s idol, or picture. For Sai we have the great opportunity to serve his feet as he allowed his devotees to worship him this way. As Sai taught us that he is everywhere, to serve other people & animals is also his Padasevanam. The whole universe is only Virat-Svarupa (Universal form). Service of the world is service of the Lord.

Sri Lakshmidevi is enjoying this practice of devotion and she is ever serving the feet of Lord Hari. Lord Vishnu is resting His feet on the lap of Sri Lakshmidevi and she is the example of one engaged in Padasevana-Bhakti. Can we serve Sai’s feet that way?

5) Archana: Archana is worship of the Lord. Worship can be done either through an image or a picture or even a mental form.

Worship can be done either with external materials or merely through Manasa Puja (worship in the mind) with strong feeling. Manasika puja (Mental prayer) is an advanced form of worship which only men of purified intellect can do.

The purpose of worship is to please the Lord, to purify the heart through surrender of the ego and love of God.

Serving the poor people and worshipping saints is also worship of the Virat-Svarupa of the Lord. The Lord appears in all forms. He is everything.

The devotee should have Sai Bhava or Isvara-Bhava in all beings. He should consider all creatures, down even to the worm, as merely God. This is the highest form of worship.

During worship the mind of the devotee should always be concentrated on the form of the Lord. It should think of His attributes, His Infinite Nature, Bliss, Immortality, etc. It should not think of earthly things. It is the feeling of love for God that God takes into account and not the material that is offered. He is pleased even with leaves and mere water.

6) Vandanam:  Vandana is prayer and prostration. Humble prostration touching the earth with the eight limbs of the body (Sashtanga-Namaskara), with faith and reverence.

 The devotee should bow before everything in absolute devotion, thinking that he is bowing before God Himself.

The object or purpose of Devotion is to realize God through exclusive love. The ego or Ahamkara is effaced out completely through devout prayer and prostration to God. The Divine grace descends upon the devotee and man becomes God.

7) Dasya:  Dasya Bhakti is the love of God through servant-sentiment. To serve God and carry out His wishes, realizing his virtues, nature, mystery and glory, considering oneself as a slave of God, the Supreme Master, is Dasya Bhakti.

Serving and worshipping the Idols in temples, sweeping the temples, meditating on God and mentally serving Him like a slave, serving the saints and the sages, serving the devotees of God, serving poor and sick people who are forms of God, is also included in Dasya Bhakti. Radhkrishna mai used to sweep whole area where Sai had to walk. This is Dasya Bhakti also.

Mhalsapati, Shyama, Bhagoji along with several others, followed Dasya kind of bhakti. By doing this they were ever with Sai in order to offer services to Him and win His Divine Grace and attain thereby immortality.

8) Sakya Bhakti: Sakhya-Bhava is the cultivation of the friend-sentiment with God. We do everything for our dear friends. Sometimes we put all our priorities behind to take care of this friend.   

To be always with Sai, to treat Him as one's own dear relative or a friend belonging to one's own family, to be in His company at all times, to love Him as one's own Self, is Sakhya-Bhava of Bhakti-Marga. Physical love is turned into spiritual love. There is a transformation of the mundane into the Eternal.

He is supremely joyful if anything of his own comes to the service of God. He longs to see God. He does not want to leave the Lord even for a moment.

Sai should be the innermost and the dearest of friends. All friends may desert a person, but Sai will never desert His devotees. He loves you even if you do not love Him. The devotee feels himself merged in the ocean of joy on seeing, touching or thinking of the Beloved.

9) Atma-Nivedana:  Atma-Nivedana is self-surrender. The devotee offers everything to God, including his body, mind and soul. He keeps nothing for himself. He loses even his own self. He has no personal and independent existence. He has given up himself for God.

This self-surrender is Absolute Love for God exclusively. There is nothing but God-consciousness in the devotee. Even against his own wishes, the devotee shall become one with God and lose his individuality. This is the law of being. The Highest Truth is Absoluteness and the soul rises above through different states of consciousness until it attains Absolute Perfection when it becomes identical with God. This is the culmination of all aspiration and love.

Conclusion: By practicing these nine modes of devotion, we can reach new heights in Sai worship. Let us ask for his blessings so that he can give us the strength to follow this path. Even if we can practice at least one of the methods, Sai will bless us with utmost love.

OM SRI SAIRAM!